Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki:
Şah-ı Nakşibend hazretleri, (Biz seçildik) buyurmuştur. Ehl-i sünnet âlimlerini, Silsile-i aliyye büyüklerini tanıyan, seven ve yollarında olan Müslümanlar, yeryüzünün en bahtiyar insanlarıdır, hepsi seçilmiştir.

Önce insan olmak, sonra imanlı olmak, sonra Ehl-i sünnet itikadında olmak, sonra bu büyükleri tanımak, sonra Allahü teâlânın dinine hizmet etmek, sonra bu seçilmiş insanların arasında bulunmak, hepsi ayrı ayrı şükrü gerektiren, hepsi ayrı ayrı bayram edilmesi gereken nimetlerdir. Böyle çok büyük nimetlere kavuşan kimse, bunların kıymetini bilmeli. Cenab-ı Hak takdir etmeseydi, imkân vermeseydi, seçmeseydi, kim bu nimetlere kavuşabilir, kim burada olabilirdi? Herkes helâk olurdu. Kur’an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Verdiğim nimetlerime şükrederseniz, artırırım. Eğer verdiğim nimetin kıymetini bilmezseniz, bunun Allah’ın size bir lütfu, bir ihsanı ve bir nimeti olduğunu unutursanız, elinizden alırım, sonra da size çok acı azap yaparım.)

Bu nimetin elden çıkmasının en büyük sebebi, insanların, nankörlüğüdür. Allahü teâlânın bu lütfunu, ihsanını unutmasıdır. Allahü teâlâ tarafından verilen bu İslam nimetinin elden çıkma ihtimaline karşı, tedbir almamak, Allahü teâlâdan korkmamaktır.

Velhasıl herkes büyük bir imtihana tâbidir. Cenab-ı Hak, hepimizi muhafaza eylesin! Böyle bir gaflet yüzünden, içinde bulunulan nimet elden gider ve her şey biter.

Âmâ doğanın, âmâ olarak ölmesi çok zorsa da, sabrederse âhirette büyük nimetlere kavuşur. Fakat gözü açık bir insan, her rengi, her güzelliği, her nimeti gören bir insan, kendine verilen nimetlerin şükrünü yerine getirmemişse; gözü kapandıktan sonra, çektiği acı ve ızdırabı hayâl bile etmek mümkün değildir.

İşte imanı olanla imanı olmayan arasındaki fark, âmâ ile gözü açık arasındaki fark gibidir. İmanı olmayan kördür. Kur’an-ı kerimde de, (Onların kalbleri var ama anlamazlar, gözleri vardır ama görmezler, kulakları vardır ama işitmezler. İşte bunlar, hayvanlar gibidir, hatta daha da aşağıdır) buyuruluyor. Neden anlamazlar, neden görmezler, duymazlar? Çünkü kalbleri, gözleri ve kulakları mühürlüdür, yani kapı kapalı, kilitlidir. İman olursa, kalbe nur dolar, o nur hem kulağa, hem göze girer; göz görmeye, kulak da duymaya başlar.

Maddî ve manevî görme

Hikmet ehli zatlar buyuruyor ki:
Eğer beyindeki sinirler felç olmuşsa, göz, ışık, her şey olsa da, başımızdaki bu gözle göremeyiz. Çünkü görme olayı beyinde meydana geliyor. Bu maddî görmedir.

Manevî görme, yani hakkı bâtıldan ayırmak, büyükleri tanımak, onları ve kitaplarını görmek ise, kalbe gelen iman nurunun, diğer organlara yansımasıyla, gitmesiyle olur. Göz görmeye, kulak hak kelamı işitmeye, ayak hakka doğru gitmeye, el güzel şeyler yapmaya başlar. Nasıl ki beyin, organlarımıza zahiri hizmet yaptırıyorsa, iman nuru giren kalb de, aynı organlara manevî hizmet yaptırmaktadır. Manevi âlemin görülmesi, işitilmesi, o âlemle ilgili her şey, kalbdeki nura bağlıdır. O bakımdan tasavvuf büyükleri, hep kalbe kıymet vermişler, kalbi temizlemeye uğraşmışlardır. Çünkü kalbe gelen haramlar, organlara kalbden gider. Alınan o manevî kötü gıda sebebiyle göz, kulak, ayak, yanlış işler yapmaya başlar. Beynin temizlenmeye ihtiyacı yok, felç olmadıkça o zaten sağlam, ama kalbin temizliğe ihtiyacı vardır.

Kalbi temizlemek için ne yapmalı? Peygamber efendimiz, (İnsanın dini, arkadaşının dini gibidir) buyuruyor. Çünkü kalbden kalbe yol vardır. İki kişi bir araya gelince, mutlaka birinden diğerine bir şeyler akar. Eğer ikisi de, Müslümansa, iman nuru ve muhabbet akar. Biri kâfirse, küfrünün zulmeti akıp karşıdakini karartmaya çalışır, sonra yavaş yavaş küfre sürükler. Eğer gece gündüz haramlarla uğraşan bir kimseyle, yan yana olursak, onun kalbindeki pislikler bize akmaya başlar. Zamanla bizi de, kendisine benzetir.

Neticede, kurtulmanın çaresi, gözle, kulakla, burunla, ayakla ve diğer organlarla kalbimize giden nehirlerin temiz olmasına dikkat etmektir. Bunlar, kitap, gazete, televizyon, arkadaş, eş ve iş gibi şeyler, Cenab-ı Hakkı hatırlatıcı, Onun emir ve yasaklarını öğretici mahiyetteyse, bu kalb faziletle dolar ve faziletli insanların arasındaki insan da faziletli olur. Eğer bunlar kötüyse kalb bunlarla dolar, o kötülük ve pislik, onda da meydana gelir ve o da, habisin biri olur.

Hayırlı insandan daima hayırlı söz çıkar. Peygamber efendimiz, (Her kabın içinde ne varsa, dışına o dökülür) buyuruyor. Dolayısıyla Ehl-i sünnet itikadında olan, büyükleri seven ve tanıyan, Allah’tan korkan, herhâlde, her zaman iyi şeyler söyler. Böyle hayırlı, ihlâslı insanlarla arkadaş olmalı, kötülerden de uzak durmaya çalışmalıdır.